Kavram:

Kaza sigortası, belirli bir prim karşılığında, sigortalının uğrayacağı kaza sonucu ölüm, geçici ve sürekli sakatlık ya da işgöremezlik halleri için güvence sağlayan bir can sigortası şeklidir.

Bu sigortanın kapsamını belirleyebilmek için kaza teriminin ne anlama geldiğini tespit etmek gerekir. Kanunda kaza kavramı tanımlanmamıştır. Sigorta genel şartlarına göre; "Bu poliçedeki kaza tabirinden maksat, ani ve harici bir olayın etkisiyle sigortalının iradesi dışında ölmesi veya cismani bir arızaya uğramasıdır". Dolayısıyla, bir kişinin iradesi dışında ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşen tüm olaylar sigorta teminatı kapsamına girer.

Bu çerçevede aşağıdaki haller kaza sayılır:

-Birdenbire ve beklenilmeyen şekilde ortaya çıkan gazların teneffüs edilmesi,

-Yanıklar,

-Ani bir hareket sonucunda adale ve sinirlerin incinmesi, burkulması ve kopması,

-Yılan ve haşere sokması sonucunda meydana gelen zehirlenmeler,

-Isırılma sonucunda meydana gelen kuduz hastalığından kaynaklanan ölüm ve cismani sakatlıklar.

TTK.m.1507/1 uyarınca, kaza sigortasında, ölüm, ani olarak veya kaza tarihinden itibaren en çok bir yıl içinde gerçekleşmiş ise sigorta bedeli sigorta ettirene yahut onun tarafından belirlenmiş kişiye; geçici ve sürekli sakatlık veya işgöremezlik hallerinde ise sigortalıya ödenir. Ölüm olayının cinayet veya terörist eylemler sonucunda meydana gelmiş olması, ölümün kaza sayılmasını engellemez. Buna karşılık, aşağıdaki haller kaza sigortası kapsamında kaza olarak nitelendirilemez:

-Her türlü hastalık ve sonuçları,

-Sigorta kapsamına giren bir kaza sonucunda olmadığı takdirde donma, güneş çarpması ve benzeri etkiler,

-İntihar veya intihar girişimi,

-Aşırı sarhoşluk, uyuşturucu madde kullanma, ilaç ve zararlı madde almak,

-Sigorta kapsamına giren bir kaza sonucunda olmadığı takdirde cerrahi müdahale, ameliyat, her türlü ışın tatbik ve tedavisi sonucunda meydana gelen ölüm ve sakatlıklar.

Kaza sigortası, bizzat sigorta ettiren tarafından yaptırılabileceği gibi bir veya daha fazla kişi lehine olarak başka bir kişi tarafından da yaptırılabilir. Bu tür kazalarda sigortacı, zararın bedelden az olduğunu iddia edemez. Gerçekten, bir kişi, doğrudan doğruya kendisini sigorta güvencesi altına almak üzere sigortacı ile bir kaza sigortası sözleşmesi imzalayabilir. Bunun yanında, bir işletme sahibi, kendi personelinden, örneğin sürekli seyahat eden pazarlama elemanlarını kazalara karşı sigorta ettirmek amacıyla sigorta ettiren sıfatıyla sigorta sözleşmesine taraf olabilir. Aynı şekilde, iş kazası riskinin çok olduğu maden ocağı işletmecileri, seyahat ve turizm şirketleri, taşıma şirketleri ve inşaat şirketlerinde çalışan personel için kaza sigortası yaptırılması çok yerindedir. Hatta Karayolu Taşıma Kanununda, seyahat şirketleri açısından tüm yolcu ve personelin trafik kazalarına karşı kaza sigortası yapılması zorunlu tutulmuştur.

Kaza sigortası poliçeleri, ismen belirli bir kişi veya kişiler adına düzenlenebileceği gibi bir heyet, bir topluluk veya bir grup üzerine de yapılabilir. Bu durumda poliçede, sigorta edilen kişilerin adlarını göstermeye gerek yoktur. Sadece bu kişileri tespit etmeye yarayacak bilgilerin yazılması yeterlidir. Örneğin, bir seyahat şirketi, otobüsle seyahat eden tüm yolcu ve personelini kaza sigortası yaptırdığında, bu firmaya ait otobüslerde seyahat eden kişi ve personelin tek tek adlarının poliçeye yazılması fiilen mümkün olmadığı gibi gerekli de değildir. Bunun yerine, sigorta güvencesi kapsamına giren kişilere ait (sürücü, hostes, muavin, biletli yolcular gibi) niteliklerin yazılması yeterli olacaktır.

Sigorta Teminatı:

Kaza sigortalarında teminat altına alınan menfaatleri iki gruba ayırmak mümkündür:

A) Sigorta Ettirenin Kaza Sonucunda Uğrayacağı Zararlar:

Sigorta ettirenin, sigorta kapsamına giren bir olay sonucunda uğradığı bedensel zararlarının giderilmesi için gerekli olan tüm tedavi giderleri, poliçede aksi kararlaştırılmamışsa, sigortacı tarafından karşılanır. Ayrıca geçici olarak çalışma gücünden mahrum kalan sigortalıya, poliçede yazılı süre ile sınırlı olarak gündelik tazminat ödenir. Kaza sonucunda ölüm veya sürekli sakat kalma hali ortaya çıkmışsa yine poliçede öngörülen oranlarda sigorta tazminatı ödenir.

B) Sigorta Ettirenin Kaza Nedeniyle Üçüncü Kişilere Ödeyeceği Tazminatlar:

Sigorta sözleşmesinde yer almak kaydıyla kaza nedeniyle sigorta ettirenin üçüncü kişilere ödemesi gereken kaza tazminatı da sigorta teminatı kapsamına girer. Bu durumda sigorta ettirenin sorumlu olduğu bir kaza sonucunda üçüncü kişilere zarar vermesi halinde bu kişilere ödeyeceği tazminat tutarı sigortacı tarafından karşılanır.

Kaza sigortalarında, sigortacı, aşağıda yazılı olaylardan herhangi birinin meydana gelmesi halinde poliçede yazılı olan miktar ve oranlarda tazminat ödemekle yükümlüdür.

Bu tazminatlar şu şekilde sıralanabilir:

-Kaza sonucunda ister derhal, isterse kaza tarihinden bir yıl içinde sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine veya mirasçılarına ödenen sigorta bedeli,

-Sürekli sakatlık (maluliyet) halinde sakatlık tür ve derecesine göre poliçede yazılı oranlardaki sigorta tazminatı,

-Geçici olarak çalışma gücünden mahrum kalınması halinde poliçede yazılı süreyle sınırlı olmak üzere, mahrumiyetin devam ettiği süre için günlük hesabıyla tazminat,

-Kaza sonucunda ortaya çıkan hastalık ve sakatlıkların tedavisi için kaza tarihinden itibaren bir yıl süreyle doktor ücreti, ilaç, radyografi, banyo, masaj, hastane ve diğer tedavi giderlerinden oluşan tazminat

Ancak bu tazminatlardan herhangi birinin ödenebilmesi için sigortalının bir kaza nedeniyle zarar görmüş olması yeterli değildir. Bunun yanında, zarara neden olan kaza olayının sigorta kapsamına giren bir olay şeklinde meydana gelmesi de şarttır. Örneğin, otobüs zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası, otobüsle seyahat eden yolcuların kaza sonucunda ölmesi veya yaralanmalarını sigorta güvencesi altına alır. Buna karşılık, otobüsün çarptığı araçtaki kişiler bu sigortadan yararlanamazlar.

Kaza sigortasında, sigortalının kaza sonucunda ölmesi halinde, ödenecek olan tazminat miktarı poliçede yazılı olan meblağ ile sınırlıdır. Buna göre, poliçede ölüm halinde 40.000 TL tazminat öngörülmüşse sigorta şirketi hak sahiplerine bu tutarı ödemek suretiyle sorumluluktan kurtulur. Hak sahiplerinin uğradığı zarar miktarı fazla olsa bile sigortacıdan poliçede yazılı miktardan fazla tazminat istenemez. Kaza sigortasının bir meblağ sigortası niteliği taşıması nedeniyle, uğranılan zarar miktarı dikkate alınmaksızın poliçede yazılı olan miktar (veya bu miktarın belli bir yüzdesi) ödenir. Ayrıca tazminat miktarının tespiti için destekten yoksun kalma tazminatının hesaplanması da gerekmez.

Teminat Dışında Kalan Haller:

Ferdi kaza sigortası genel şartlarında, aşağıdaki haller sigorta teminatı dışında bırakılmış olup sigortacının sorumluluğuna yol açmaz:

-Savaş, savaş niteliğindeki harekat, ihtilal, isyan, ayaklanma veya bunlardan doğan iç kargaşalar,

-Grevlere, lokavt edilmiş işçi hareketlerine, halk hareketlerine, kavgalara katılmak,

-Cürüm ve cinayet işlemek veya bunlara teşebbüs etmek,

-Tehlikede bulunan kişi ve malları kurtarmak hali dışında, sigortalının kendisini bile bile ağır tehlikeye maruz bırakacak hareketlerde bulunması,

-Deprem, toprak kayması ve yanardağ patlaması,

-Nükleer rizikolar

Bunun gibi taraflar arasındaki sözleşmede farklı bir hüküm olmadıkça aşağıdaki olaylar sonucunda gerçekleşen rizikolar da sigorta teminatı dışında kalır. Ancak aşağıdaki haller için aksine anlaşma yapılması mümkündür:

-Motosiklet ve takma motorlu bisiklet kullanmak ve bunlara binmek,

-Açık deniz balıkçılığı ile sürek ve sürgün avları, yaban domuzu ve benzeri vahşi hayvan avcılığı ve yüksek dağlarda avcılık,

-Dağlara ve yüksek tepelere tırmanma suretiyle yapılan dağcılık, kar veya buz üzerinde yapılan bilumum sporlar ile cirit, binicilik, polo, rugbi, eskrim, halter, güreş, boks, basketbol, futbol ve yelken sporları ile ağır ve tehlikeli jimnastik hareketleri ve profesyonel spor hareketleri,

-Her türlü spor karşılaşmaları ile sürat ve dayanıklılık yarışları,

-Havada yolcu sıfatından başka bir sıfatla uçuş

Kaza Sigortasına Uygulanacak Hükümler:

Kaza sigortası hayat sigortasının özel bir uygulama şeklidir. Zira bu sigortada da ölüm halinde belli bir teminat verilmektedir. Ancak bu ölümün kaza ve hastalık sonucu gerçekleşmesi gerekir. Ayrıca hayat sigortasından farklı olarak bu sigorta ile maluliyet hali için de teminat verilmektedir. Bu noktada, hayat sigortasına ilişkin bazı maddeler kaza sigortasına doğrudan doğruya bazı maddeleri ise her iki sigortanın da meblağ sigortası olması nedeniyle kıyas yoluyla uygulanır. TTK.m.1510/1'de hayat sigortalarına ilişkin hükümlerden hangilerinin kaza sigortalarında doğrudan uygulanacağı sınırlı bir şekilde belirtilmiştir. Buna göre hayat sigortalarında sigortalıyı düzenleyen 1490. maddenin ikinci ila dördüncü fıkraları, kaza sonucu ölüm rizikosu için yapılan sigortalarda da uygulanır. Buna karşılık, hayat sigortalarına ilişkin diğer hükümler, kaza sigortası hakkında da kıyas yoluyla uygulanır.

Öte yandan, bazı istisnai hallerde zarar sigortalarına ilişkin hükümlerin kıyas yoluyla kaza sigortasında da uygulanması mümkün olabilir. Gerçekten kaza sigortasında tedavi masrafları teminatı da verilmektedir. Kaza sigortası özü itibariyle meblağ sigortası olmakla birlikte, bu teminat zarar sigortasının konusunu oluşturur. Tedavi giderleri teminatında, sigortalının yapmış olduğu tedavi giderleri nedeniyle mal varlığında meydana gelen azalma giderilir. Bu nedenle de TTK.m.1510'un son fıkrasında gerçek zararın telafi edileceği durumlarda zarar sigortasına ilişkin hükümlerin kıyas yoluyla kaza sigortasına da uygulanacağı düzenlenmiştir.